خوردوهایی مانند کامیون‌ها و تریلرها در دسته‌ی خودروهای سنگین قرار می‌گیرند. خودروهای سنگین، کاربردهای فراوانی دارند. اما برای برخی از کاربردها، باید استانداردها و شرایط خاصی در خودرو تأمین گردد. به عنوان مثال، اتوبوس‌ها را می‌توان به برخی از تجهیزات مجهز کرد و آن را به یک کافه یا رستوران سیار تبدیل نمود. یا برای حمل و باربری مواد و مصالح گوناگون، باید بتوان محیط امن و مناسبی را برای قرار دادن بار فراهم کرد.

کاربری سازی خودرو به معنای افزودن تجهیزات مختلف به خودروهای سنگین است. این تجهیزات سبب خواهند شد تا خودرو برای حمل مواد و ابزارهای مختلف، توانمند شود. به عبارت بهتر کاربری سازی خودروهای سنگین، مجهز نمودن آن به انواع تجهیزات می‌باشد.

کاربری سازی، به خودرو هویت می‌بخشد. یعنی نقش و وظیفه‌ی خودروی سنگین مشخص می‌شود. به عنوان نمونه، وقتی یک کامیون از خط تولید کارخانه خارج می‌شود؛ نقش مشخصی ندارد. اما با نصب تجهیزات کاربری سازی مختلف بر روی آن، می‌توان کامیون را به یک ماشین هویت‌دار تبدیل کرد. به عنوان مثال می‌توان ماشین آتش نشانی، ماشین جمع‌آوری زباله، ماشین خدمات شهری و … را از آن کامیون ایجاد کرد. از طرف دیگر می‌توان گفت که کاربری سازی، مشخص می‌کند که این ماشین برای چه کاری مناسب خواهد بود.

کاربری سازی خودروهای سنگین باید توسط شرکت‌های مجاز و به صورت استاندارد انجام گیرد. یعنی نصب تجهیزات آن باید به صورتی باشد که استانداردهای مربوطه پیاده سازی شوند. توجه داشته باشید که عدم رعایت استاندارد، سبب می‌شود تا خودرو با خطر و مشکلات فراوانی روبه‌رو شود. این خطرات می‌توانند خسارات مالی و حتی جانی زیادی را برای خودرو، وسایل و راننده و افراد دیگر ایجاد کنند.

صنعتی به نام کاربری سازی

صنعت کاربری سازی یکی از صنایعی است که مشاغل و صنایع زیادی را به خود وابسته کرده است. در ایران شرکت‌های مختلفی در این صنعت فعالیت دارند. چنان‌که اشاره شد، در صنعت کاربری سازی، انواع خودروها، برای ایجاد تغییرات و مجهز شدن به مقاصد خاص، دستکاری می‌شوند. جالب است بدانید که در ایران، ۹۹ درصد خودروهایی که به این منظور کاربری سازی می‌شوند، خودروهای تجاری و کامیون هستند. البته مواردی نیز کاربری سازی بر روی خودروهای سبک مانند وانت‌ها انجام می‌گیرد.

انواع کاربری سازی

انواع مختلفی از تجهیزات وجود دارد که می‌توان کاربری خاصی را به خودرو بخشید. در این بخش، قصد داریم تا برخی از انواع کاربری سازی در خودروهای سنگین را معرفی نماییم.

• تبدیل خودروی عمومی به خودروی اختصاصی
• تبدیل اتوبوس یا مینی بوس به رستوران سیار یا کافه سیار
• تبدیل ون به آمبولانس
• تبدیل کامیون‌ها به ماشین‌های جمع‌آوری نخاله و حمل ماسه

تجهیزات کاربری سازی خودروهای سنگین

برای این‌که بتوان یک خودرو را برای مقاصد خاص آماده‌سازی کرد، بایستی تجهیزات خاص آن را بر روی خودرو نصب کرد. این تجهیزات بسته به هدف نهایی، ‌متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال، تجهیزاتی که برای کاربری سازی به منظور تبدیل کامیون به یک ماشین جمع آوری زباله استفاده می‌شود با تجهیزات استفاده شده برای کاربری سازی کامیون برای باربری مواد غذایی و لبنیات متفاوت خواهد بود. در این‌جا برخی از تجهیزاتی که در کاربری سازی استفاده می‌شوند را آورده‌ایم.

• تجهیزات ویژه‌ی کاربری سازی باری و حمل بار. مانند انواع چادرها و باکس و اتاق‌هایی که می‌تواند سبب ایمنی بیش‌تر بار شود.
• تجهیزات سرمایشی ویژه‌ی کاربری سازی حمل بار مواد غذایی فساد پذیر. مانند یخچال‌ها و سیستم‌های خنک کننده، انواع سیستم‌های تهویه و شست و شو به منظور تأمین بهداشت.
• تجهیزات بالابر ویژه‌ی کاربری سازی در صنایع عمرانی و ساخت و ساز و یا خدمات شهری. مانند انواع بازویی‌های حمل ابزارها و مصالح یا خودروهای پارک شده و … .
• تجهیزات ویژه‌ی کاربری سازی بخش امداد و آتش نشانی. مانند انواع تجهیزات آتش خاموش کن و حمل آب و … .
• تجهیزات ویژه‌ی کاربری سازی تانکر و حمل مایعات. مانند انواع مخازن و هم‌زن و … (برخی از مواد مانند ملات سیمانی باید در مسیر مرتباً هم زده شوند. علت این امر خاصیت سفت شدن ملات در صورت سکون می‌باشد.)
• تجهیزات ویژه‌ی کاربری سازی فروشگاه‌های سیار. مثل تجهیزات آشپزخانه‌ای برای یک رستوران یا کافی شاپ مختصر و کوچک.

سفارش کاربری سازی خودروی سنگین

در حالت کلی، صاحبان خودروهای سنگین یا اشخاص هستند و یا شرکت‌های مختلف. بنابراین سفارش کاربری سازی این خودروها نیز از سوی صاحبان آن صورت می‌گیرد. یعنی یا فرد و یا شرکت و سازمان برای کاربری سازی خودروی سنگین اقدام به ثبت شفارش می‌نماید. ناگفته نماند که شرکت‌ها می‌توانند دولتی و یا خصوصی باشند. به طور مثال ممکن است شرکت خصوصی برای حمل ملات سیمان نیاز داشته باشد تا برخی از خودروهای خود را تجهیز نماید. هم چنین امکان دارد که سازمان شهرداری برای جمع آوری زباله‌ها و نخاله‌های سطح شهر، نیاز داشته باشد تا خودروهای خود را کاربری سازی کند.

هزینه‌ی کاربری سازی خودروی سنگین

اصلاً نمی‌توان مبلغ خاصی را برای نرخ کاربری سازی خودروهای سنگین تعیین کرد. این امر به تجهیزات و هم‌چنین کیفیت قطعاتی بستگی دارد که در این فرآیند استفاده می‌شود. به همین دلیل بازار رقابتی برای افرادی وجود دارد که در صنعت کاربری سازی خودروها مشغول به فعالیت هستند. به طوری که اگر شما بخواهید سفارش مخازن برای ماشین خود دهید، ناچاراً باید از بین چند شرکت کاربری سازی، یک گزینه را انتخاب کنید. این انتخاب می‌تواند بسته به ملاک‌ها و معیارهای ارزش دهی شما، متغیر باشد.

نکته‌ی دیگر این‌که معمولاً برای تعیین قیمت و نرخ کاربری سازی خودروها، از معیار وزن خودرو استفاده می‌شود. در حقیقت رابطه‌ی مستقیمی بین قیمت کاربری سازی با وزن خودرو وجود دارد.
مسأله‌ی دیگری که در این خصوص می‌توان مطرح کرد، وضعیت بازار است. هر اندازه که صنایع مختلف (به خصوص صنعت عمران که نیاز عمده‌ای به ماشین سنگین دارد) رونق بیش‌تری داشته باشند؛ صنایع کاربری سازی خودرو نیز پررونق‌تر خواهد بود. به این ترتیب، یک بازار رقابتی پررنگ‌تری حاصل می‌شود.